Podczas jednego z ostatnich szkoleń w Szkole Coachingu Zespołowego i Grupowego ćwiczyliśmy zadawanie pytań. Uczestnicy pracowali w małych grupach. Osoba w roli klienta opowiadała o miejscu, w którym się znajduje na swojej drodze coacha zespołowego i grupowego, pozostałe osoby zadawały pytania i odzwierciedlały. Chodziłem pomiędzy grupami i przysłuchiwałem się pytaniom, które padały. Wiele z tych pytań dotyczyło faktów – „Co zrobiłeś?, „Jaki był tego efekt?”, „A co na to inni?”. Klienci opowiadali swoje historie o przyczynach, zdarzeniach i skutkach, tak jakby chcieli, aby coach lepiej rozumiał całą sytuację. A przecież to nie o to chodzi w coachingu, aby coach wiedział i rozumiał. W coachingu chodzi o to, aby klient mógł dostrzec rzeczy, których do tej pory nie widział. Pytania, które coach zadaje, mają kluczowe znaczenie.
Opanowanie umiejętności zadawania pytań jest jednym z najważniejszych wyzwań w procesie rozwoju kompetencji coacha. W sesjach coachingowych młodzi adepci coachingu zbyt dużo czasu poświęcają na historie klientów, co niepotrzebnie zabiera czas, zamiast skupić się na pogłębianiu. Prawdziwy, transformacyjny coaching dotyka głębi – przekonań, wartości, tożsamości, misji czy duchowości.
Poziomy neurologiczne
Bardzo użytecznym narzędziem do pogłębiania w sesji coachingowej jest model poziomów neurologicznych, często zwany Piramidą Diltsa. Zgodnie z modelem poziomów neurologicznych, życie ludzi w jakimkolwiek systemie może być opisywane i rozumiane na wielu różnych poziomach: środowiska, zachowań, umiejętności, wartości i przekonań, tożsamości i duchowości. Zmiana, nad którą pracujemy z klientem w coachingu zachodzi na wielu poziomach.
- Czynniki środowiskowe determinują zewnętrzne możliwości albo przeszkody, które jednostki lub organizacje muszą rozpoznać i na które muszą reagować w procesie zmiany. Kluczowe pytanie: gdzie i kiedy pojawia się sukces?
- Czynniki zachowania są konkretnymi krokami w działaniu, podejmowanymi w celu osiągnięcia powodzenia. Kluczowe pytanie: co dokładnie musi zostać zrobione lub osiągnięte, aby się powiodło?
- Umiejętności odnoszą się do map myśli, planów albo strategii, które prowadzą do sukcesu. Kierują one tym, w jaki sposób działania są wybierane i monitorowane.
- Przekonania i wartości zapewniają wzmocnienie, które wspiera albo wstrzymuje poszczególne umiejętności i działania. Kluczowe pytanie: dlaczego właśnie ta konkretna droga została wybrana oraz co powoduje utrzymanie motywacji?
- Tożsamość odnosi się do ludzkiego poczucia sensu roli albo misji. czynniki te określają to, jamko kogo osoba czy grupa siebie spostrzega. Kluczowe pytanie: kim jesteś?
- Czynniki „duchowe” odnoszą się do postrzegania większego systemu, którego ludzi są częścią. kluczowe pytanie: dla kogo lub dla czego konkretna droga lub kroki w działaniu są podejmowane?
Opis poziomów neurologicznych jest zaczerpnięty z książki: Roberta Diltsa „Od Przewodnika do Inspiratora”, Warszawa 2006
Wykorzystanie poziomów neurologicznych w sesji
Coach podczas sesji może korzystać z poziomów neurologicznych po to, aby poszerzyć świadomość klienta. Najprostszym sposobem jest zaproszenie klienta do przyglądania się wyzwaniu, z którym ten przychodzi na sesje, z perspektywy różnych poziomów neurologicznych.
Wyobraźmy sobie sytuację, że klient przychodzi z następującym wyzwaniem: „Chciałbym pożegnać się z etatem. Przepracowałem na stanowisku menedżera ostatnich pięć lat. Mam poczucie, że nie realizuję się. Pracuję dla innych, często po dziesięć godzin dziennie. Wolałbym skupić się na realizacji własnych pasji i marzeń, bo jak nie teraz, to kiedy. Potrzebuję, abyś mi pomógł przygotować się do pójścia na swoje”.
Temat, z którym przychodzi klient na sesję dotyczy dwóch pierwszych poziomów: środowiska i zachowań – „Będę szczęśliwszy, gdy skupię się na realizowaniu własnych pasji i marzeń”, kiedy zrezygnuję z etatu i pójdę na swoje”.
Mniej doświadczony coach może skupić się na eksplorowaniu tylko tych dwóch poziomów, zadając na przykład takie pytania, jak:
Poziom środowiska:
- „Jak chciałbyś, aby wyglądało to Twoje pójście na swoje?”
- „Czym się będziesz zajmował, jak pójdziesz na swoje?”
- „Kto będzie wokół Ciebie?”
- „Jak wtedy będzie wyglądał Twój dzień?”
- „Z jakimi przeszkodami będziesz musiał się zmierzyć, aby to osiągnąć?”
Poziom zachowań:
- „Co potrzebujesz w związku z tym zrobić?”
- „Jakie działania potrzebujesz podjąć, aby poradzić sobie z wszystkimi przeszkodami?”
- „Z czego musisz zrezygnować?”
Żeby było jasne, poruszanie się w obrębie tych samych poziomów neurologicznych, na których jest zdefiniowane wyzwanie klienta, może być dla niego użyteczne. Jeśli jednak chcemy stworzyć okazję klientowi, aby poszerzył świadomość, zaprośmy go, do przyjrzenia się zmianie także z perspsektywy głębszych poziomów. Moglibyśmy zadać klientowi następujące pytania:
Poziom umiejętności:
- „Z jakich swoich umiejętności możesz skorzystać, aby osiągnąć swój cel?”
- „Jakich umiejętności Ci brakuje?”
- „Jak możesz rozwinąć brakujące Ci umiejętności?”
- „A jeśli nie ma czasu na rozwinięcie tych umiejętności, to co?”
- „Co może zrównoważyć brak potrzebnych umiejętności?”
Poziom wartości i przekonań:
- „Jakie Twoje przekonania wspierają Cię w realizacji celu?”
- „Jakie przekonania przeszkadzają Ci osiągnąć Twój cel?”
- „Jakie inne, alternatywne przekonania byłyby tutaj użyteczne?”
- „Jeśli zrealizujesz swój cel, jakie ważne dla Ciebie wartości będziesz mógł w pełni urzeczywistnić?”
- „Jakie z Twoich wartości będziesz musiał poświęcić?”
- „Jaka z Twoich wartości stoi Ci na drodze?”
Poziom tożsamości:
- „Kim będziesz, gdy osiągniesz swój cel?”
- „Co Cię wtedy będzie charakteryzowało?”
- „Jak się zmienisz?”
- „Jak będzie wtedy brzmiała Twoja misja?”
- „Co o Tobie wtedy powiedzą inni?”
- „Co zobaczysz, jak spojrzysz w lustro?”
Poziom duchowości:
- „Jak to wszystko wpłynie na Twoje życie?
- „Jak to wpłynie na życie innych?”
- „Co wszechświat zyska, dzięki temu, że Ty się zmienisz?”
- „Kto lub co najbardziej na tym zyska?”
- „Kto lub co najbardziej a tym straci?”
- „W jakim sensie Twoje życie wtedy będzie lepsze?”
- „W jakim sensie życie innych będzie lepsze?”
Staram się, aby w trakcie sesji zadać pytania przynajmniej z dwóch dodatkowych poziomów, innych niż te, których dotyczy wprost temat klienta przyniesiony na sesje. To gwarantuje mi poszerzenia myślenia klienta. Często dzięki temu odkrywają oni inne, ważne rzeczy, które stoją za ich pragnieniami. Zdarza się, że zmienia to kierunek ich działań.
A jak Ty najchętniej stwarzasz klientowi okazję do poszerzenia świadomości?